Snak og strik, de Denen kennen dat ook. Een van m’n ontmoetingen met breiende Denen is al van jaren geleden. We woonden hier drie maanden en ik zat op Deense les. Daar hing een poster voor ‘International strik’, een breiclubje op de vrijdagmiddag waar buitenlanders welkom waren om (Deens) te praten en te breien. Het bleek een groep vrouwen te zijn die regelmatig bij het aan de kerk gekoppelde inloophuis kwamen breien, kletsen en niet te vergeten aan de koffie mét koek zaten. Ik fietste er na de vrijdagles naar toe, at daar m’n boterhammetjes, babbelde mee en liet zien hoe er in Nederland gebreid wordt met een breipen onder je arm. Het werd een vertrouwd clubje. Zo vertrouwd dat een van de dames (ja, vooral oudere dames) op een keer een plastic zakje met iets wat op kadetjes leek uit haar tas haalde. Het waren geen witte bolletjes, maar lichtroze gebreide borstprotheses. Ze had borstkanker gehad en had na de operatie een nare plastic prothese aangemeten gekregen, maar nu had ze twee zachte comfortabele prachtig handgebreide ‘kadetjes’ met de post gekregen. Ze was er o zo blij mee en liet ze vol trots zien. Gebreid door een breiclub die niets anders deed dan op maat gemaakte zachte bolletjes produceren.

Op weg naar de bibliotheek kijk ik verbaasd op als ik in het park een veld krokussen ontwaar. Kan niet. Het is oktober. Het zijn ook geen krokussen, het zijn herfsttijlozen. Het bolletje dat in het voorjaar groen uitspruit, schielijk verdwijnt en dan in oktober verrast met alleen maar een bloem. Zo paars.

Ik denk aan Tom van Deel, die in augustus overleed. In de ‘artikelen’ van het Literatuurmuseum las ik een ode aan hem van Daan Cartens, De bloei van Tom van Deel was tomeloos.

Herfsttijloos II

Bij de geboorte uit haar bladderende bol

rijst gestaag en steil de steel wit eerst

en later bij de bloem neigend naar paars

van Allerzielen. Hun bollen worden uit-

geput en lijken gaandeweg nog ouder

dan ze waren maar de bloei is tomeloos

alsof een nest vol vogels de snavels luid

en levenswijd onstuitbaar houdt gesperd.

Uit zijn laatste bundel Herfsttijloos, 2016

We waren naar het toneelstuk Flygt. Het gaat over twee Joodse Denen die eind september 1943 in een roeibootje over de Øresund naar Zweden gezet worden om aan een op handen zijnde razzia van de nazi’s te ontkomen. Het zijn Arne Jacobsen, architect en ontwerper, en Poul Henningsen, ontwerper, architect, journalist, schrijver en fervent vliegeraar.

Het is een overhaaste vlucht. Alle twijfels komen boven in de donkere nacht op het water. Wat lieten we achter? Wat namen we mee? Het allernoodzakelijkste? Je ideeën? De twee mannen zijn vertwijfeld, in paniek, maken ruzie, houden elkaar vast, komen aan de Zweedse overkant en keren pas terug als de Duitsers in ’45 verslagen zijn.

Ik lees het nieuwe boek van Rutger Bregman De meeste mensen deugen. Op blz. 219- 223 staat het verhaal over hoe de Denen hun Joodse landgenoten hielpen.

De meeste Denen deugden.